سیستم تهویه معادن
قدمت سیستم تهویه صنعتی در معادن از همان ابتدای معدنکاری در زیرزمین می‌باشد. کارگران معدن هنگامی که کانی‌ها را از تونل‌ها یا چاه‌ها استخراج می‌کردند
، هر چه بیشتر و بیشتر در دل تونل یا چاه جلو می‌رفتند، نفوذ جریان هوا کمتر و کمتر می‌شد و بنابراین معدنکاران مجبور بودند اقداماتی را در جهت تأمین اکسیژن مورد نیاز انجام دهند. که در این مقاله فقط شکل امروزه آن را مورد بحث قرار می‌دهیم.
کارکرد
عمدتاً سیستم‌های هواساز دارای سه کارکرد هستند:
- ایجاد هوای تازه
- تخلیه هوای مصرف شده و گازهای زیانبار
- پایین آوردن دمای داخل تونل
ایجاد هوای تازه برای کارگران داخل زیرزمین نیاز جدی می‌باشد تا هوای تازه را برای تنفس آن‌ها فراهم نماید. همچنین برای روشن کردن و سوزاندن نیز هوای تازه لازم است. هوای تازه می‌باست در سرتاسر تونل پخش شود.
تخلیه هوای مصرف شده یعنی بیرون فرستادن یا کم کردن هوای سمی و آلوده داخل معدن. در معادن زیرزمینی زغال سنگ از زمان‌های گذشته وسائل نقلیه دیزلی برای این منظور به کار می‌رفت. خود گازهای متصاعد از این موتورها باید به وسیله هوادهی از میان رفته یا رقیق شوند.
در اثر فرآیندهای گوناگون هوای معدن گرم می‌شود، دمای زمین نیز نقش مهمی در گرم شدن هوای زیرزمین دارد، اما تراکم هوا و فعالیت فیزیکی کارگران نیز منجر به گرم شدن هوا می‌شود. در این موارد هوادهی نقش عمده‌ای در تنظیم دمای درون تونل دارد.
روش کار
برای ایجاد هوای تازه می‌بایست به محیط تونل هوای تازه دمید یا از هوای آن کم کرد. این نوع حرکت در هوا را حرکت مکنده دمنده می‌نامند. در سیستم دمنده هوای تازه از محیط مکیده شده و با فشار به درون معدن افزوده می‌شود. هوای آلوده به وسیله کانال‌های خروجی به بیرون فرستاده می‌شود. در سیستم مکنده، هوا از درون معدن مکیده شده و به بیرون دمیده می‌شود و از راه کانال ورودی هوای تازه خود به خود به درون معدن کشیده می‌شود.
امروزه به عنوان دستگاه هوادهی فقط جت فن‌ها یا فن‌های هواساز استفاده می‌شود، این دستگاه‌ها معمولاً به عنوان دستگاه‌های تهویه دو مرحله‌ای ساخته می‌شوند تا این که در عمق زیاد اختلاف فشار لازم را فراهم آورند. دستگاه‌های تهویه تونل می‌توانند دارای قطر اسمی تا ۵ متر و نیروی محرکه الکتریکی تا ۲۵۰۰ کیلووات باشند. این دستگاه‌های تهویه تونل بزرگترین دستگاه‌های تهویه جهان هستند.
شرایط لازم برای سیستم مکنده و سیستم هوا این است که معدن دست کم دارای دو دهانه در سطح زمین باشد. این دو دهانه باید در زیر زمین به هم راه داشته باشند. از راه یکی از این دهانه‌ها هوا به درون و از راه دهانهٔ دیگر هوا به بیرون جریان پیدا می‌کند.
